ڪراچي-08 جولاءِ (اي پي پي) سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه آبپاشي ۽ رليف کاتي (پي ڊي ايم اي) کي هدايت ڪئي آهي ته هو موسميات کاتي پاران تيز برساتن جي اڳڪٿي جي جواب ۾ دريائي ٻوڏ جي امڪاني صورتحال کي منهن ڏيڻ لاءِ ايمرجنسي پلان تيار ڪري. آئون چاهيان ٿو ته قانون لاڳو ڪندڙ ادارن ۽ پاڪستان نيوي سميت سمورن لاڳاپيل کاتن ۽ ايجنسين وچ ۾ مناسب ڪوآرڊينيشن هجي ته جيئن ڪنهن به ايمرجنسي جي صورت ۾ وقت سِر ڪارروائي ڪري سگهجي. اجلاس ۾ ڪيترن ئي صوبائي وزيرن سردار شاهه، سعيد غني، محمد بخش خان مهر، ڄام خان شورو، مخدوم محبوب، چيف سيڪريٽري آصف حيدر شاهه، مختلف کاتن جي سيڪريٽرين، ميئر سکر نعمان شيخ، ڊي جي پي ڊي ايم اي سلمان شاهه، چيف ميٽ ڊاڪٽر سرفراز ۽ مختلف ڊويزنن جي ڪمشنرن وڊيو لنڪ ذريعي شرڪت ڪئي. موسميات کاتي جي ڊاڪٽر سرفراز وڏي وزير کي ٻڌايو ته پاڪستان ۾ عام طور تي چوماسي جي شروعات پهرين جولاءِ کان ٿيندي آهي ۽ سيپٽمبر جي وچ تائين جاري رهندي آهي. هن پاڪستان ۾ چوماسي جي برساتن تي اثرانداز ٿيندڙ مختلف عملن جو خاڪو پيش ڪيو جهڙوڪه سمنڊ جي مٿاڇري جو گرمي پد (پئسفڪ ۽ هندي سمنڊ ، سب ٽراپيڪل هاءِ/تبتي هاءِ ، ٽراپيڪل ايسٽرلي جيٽ ، گرميءَ جو گهٽ دٻاءُ وارو علائقو، گهٽ سطح جا جيٽ ، ميڊن جولين آسڪيليشن ۽ انڊين اوشين هاء پريشر ايريا وغيره. هن اهو پڻ چيو ته زمين ۽ ڀرپاسي جي سمنڊن جو گرمائشي پڌ زمين تي گهٽ دٻاءُ ۽ سمنڊ تي وڌيڪ دٻاءُ پيدا ڪندو آهي. ڪوپرنيڪس ڪلائيمنٽ چينج سروس جولاءِ-سيپٽمبر لاءِ ملٽي ماڊل اڳڪٿي 60-70 سيڪڙو امڪان سان اوسط کان مٿي برسات جو اشارو ڏئي ٿي ۽ ملٽي ماڊل اينسيبل LRF جون-سيپٽمبر 2024 جي موسم لاءِ ان سان گڏ، 60-70 سيڪڙو امڪاني اوسط کان مٿي سنڌ ۾ اڳڪٿي ڪئي وئي آهي.سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه موسميات کاتي پاران گهڻ برسات جي اڳڪٿي جي جواب ۾ آبپاشي کاتي کي درياهي ٻوڏ جي امڪاني انتظامن لاءِ هنگامي پلان تيار ڪرڻ جي هدايت ڪئي.سنڌ جي وڏي وزير چيو ته ٿڌو نالي ۾ برسات جو سڀ کان وڌيڪ پاڻي ٿڌو ڊيم ۾ جمع ٿئي ٿو. ڊيم ۽ ڪوناڪرنائي مان وڌيڪ پاڻي دمبا ڳوٺ ويجهو ايم 9 موٽروي کي ڪراس ڪرڻ کانپوءِ شفيع ڳوٺ وٽ ملير نديءَ ۾ ڇوڙ ڪري ٿو. وڏي وزير اهو به چيو ته لٺ ڊيم مان اوور فلو ٿيڻ کانپوءِ لات نائي جو برساتي پاڻي سعدي گارڊن، گلشن عثمان، سعدي ٽائون ۽ ٻين علائقن کي متاثر ڪري ٿو جڏهن ته ڪراچي ۾ تيز برساتن دوران ناردرن بائي پاس وٽ اوور فلو ٿئي ٿو. شهري ٻوڏن کي منهن ڏيڻ لاءِ سنڌ جي آبپاشي کاتي موجوده ڊيمن کان علاوه لات نائي جي بيسن ۾ 8 ننڍا ڊيم ٺاهيا آهن.وڏي وزير کي بريفنگ ڏيندي آبپاشي واري صوبائي وزير ڄام خان شورو چيو ته سنڌ ۾ ٻوڏ جا ٽي ذريعا آهن، سنڌو درياهه، جبلن جا طوفان ۽ چوماسي برساتن مان آيل ٻوڏ. سنڌو درياهه، جنهن کي يوناني فوج 300 ق.م کان 1932ع تائين رڪارڊ ذريعي سڃاڻپ ڏئي سڄي صوبي کي سنڌ سڏيو ويندو آهي. سنڌو درياهه اڄ نسبتاً سٺي حالت ۾ آهي ۽ گهٽ ۽ گهٽ عرصي واري ٻوڏ سبب مٽيءَ جمع ٿيڻ سان ان جي ماپ ۾ مسلسل اضافو ٿي رهيو آهي جنهن ڪري ٻوڏ کان بچاءُ جو خطرو وڌي ويو آهي. سيڪريٽري آبپاشي ظريف کهيڙو چيو ته لوئر سنڌ پاڪستان ۾ ٻوڏ جي انتظام جو سڀ کان وڏو مسئلو آهي جيئن ته درياهه جو نظام هيٺ هئڻ ڪري ٻوڏ جي سطح پنهنجي بلند ترين سطح تي آهي ۽ ٻوڏ جو مقدار ۽ عرصو تمام وڏو آهي. وڏي وزير کي ٻڌايو ويو ته گڊو ۽ سکر بئراج وٽ اوسط وهڪرو 3.5 کان 5 لک ڪيوسڪ آهي جڏهن ته ڪوٽڙي وٽ اهو وهڪرو 3 کان 4 لک ڪيوسڪ آهي. گڊو ۽ سکر ۾ سڀ کان وڌيڪ ٻوڏ جي سطح 5 کان 7 لک ڪيوسڪ ۽ ڪوٽڙي وٽ 4.5 کان 6.5 آهي. ٻوڏ جي بلند ترين سطح گڊو ۽ سکر ۾ 7 کان 9 لک ڪيوسڪ ۽ ڪوٽڙي ۾ 6 کان 8 لک ڪيوسڪ ٻڌايو پيو وڃي. مها ٻوڏ 9 لک ڪيوسڪ کان مٿي آهي. سيڪريٽري آبپاشي چيو ته گڊو بئراج تي 10 خطرناڪ پوائنٽس، سکر بئراج جي ساڄي ڪناري 22 پوائنٽس، سکر بئراج جي کاٻي پاسي 36 پوائنٽس ۽ ڪوٽڙي بئراج تي 28 پوائنٽس آهن. جنهن تي وزيراعليٰ حساب ڪيو ته ڪل 104 ڪمزور پوائنٽس آهن. هڪ سوال جي جواب ۾ آبپاشي واري وزير وڏي وزير کي ٻڌايو ته درياهه جي بندن تي ڪم هنگامي بنيادن تي جاري آهي، جنهن ۾ جي-اسپور جي تعمير سميت ايس ايم بندن جو ڪم به شامل آهي، جتي پٿرن جي بنياد، پچنگ ۽ ٻيو ڪم ڪيو ويو آهي. وڏي وزير آبپاشي کاتي کي هدايت ڪئي ته هو پنهنجي سمورن لوپ بندن، درياهي بندن، جابلو بندن ۽ تلاءَ/رزروائر بندن جهڙوڪ منڇر بند، ڪيجهر ڍنڍ بند ۽ چوٽياري بندن جو معائنو ڪري. منڇر بيسن بئئرز بابت ڳالهائيندي وڏي وزير چيو ته اهو سکر رائٽ بئنڪ ڪمانڊ جي ڏاکڻي ڪناري تي بند جي وچ ۾ ۽ کيرٿر رينج جي دامن ۾ واقع آهي، منڇر ڍنڍ 37500 چورس ميل پاڻي جي نيڪال لاءِ هڪ وڏو ذخيرو آهي. جيڪو سنڌو ماٿر جي سڄي ساڄي ڪناري کي سيراب ڪري ٿو. همل ڍنڍ اتر ڪڇ جي ميداني علائقن مان ٻوڏ جو پاڻي گڏ ڪري ٿي جيڪا 26000 چورس ميل سنڌوءَ جي شاخن يعني ناري بولان ۽ ڪيترن ئي ننڍن ندين مان وهن ٿيون. مراد علي شاهه آبپاشي کاتي کي هدايت ڪئي ته بندن تي هلندڙ ڪم کي تيز ڪيو وڃي ۽ سمورن ڪمزور پوائنٽن جو معائنو ڪري انهن کي مضبوط ڪرڻ شروع ڪيو وڃي.بحالي واري صوبائي وزير مخدوم محبوب وڏي وزير کي بريفنگ ڏيندي چيو ته درياهه جي ٻوڏ جو اندازو موسمي هائيڊرولاجيڪل اڳڪٿي ذريعي ڪيو ويو آهي. هن وڌيڪ چيو ته سنڌو درياهه ۾ تيز وهڪري جا 95 سيڪڙو امڪان آهن. جولاءِ ۾ برسات گجگوڙ سان ٿي سگهي ٿي ۽ ٿوري عرصي لاءِ تيز برساتون ٿي سگهن ٿيون. مخدوم جو چوڻ هو ته آگسٽ ۾ ايندڙ اسپيل لڳاتار ۽ ڊگهي عرصي لاءِ هوندا آهن تنهنڪري وڌيڪ خطرناڪ آهن ڇوته قدرتي دٻاءُ، پاڻي جي نيڪال جو نظام ۽ مٽيءَ جا طوفان جولاءِ جي پهرين اسپيل کان ٿيڻ جا امڪان آهن. هن وڌيڪ چيو ته پي ڊي ايم اي اڳ ۾ ئي ضروري تياريون ڪري ورتيون آهن. ڊي جي پي ڊي اي سلمان شاهه ٻڌايو ته 251834 ماڻهن وٽ خيما، چٽائيون، واٽر ڪولر، پورٽبل ٽوائلٽس، واٽر ٽينڪ، مڇرداڻيون، ڪچن سيٽ ۽ راشن بيگز موجود آهن. هن وڌيڪ چيو ته پي ڊي ايم اي گهربل شين جو جائزو وٺي رهي آهي ۽ ضرورت پوڻ تي شارٽ فال شيون خريد ڪري رهي آهي. وڏي وزير آبپاشي کاتي، پي ڊي ايم اي ۽ لوڪل گورنمينٽ جي کاتن کي هدايت ڪئي ته هو ويجها لاڳاپا قائم ڪن ۽ نيوي سميت قانون لاڳو ڪندڙ ادارن سان پڻ رابطي ۾ رهن.
